Nu het Griekse referendum niet doorgaat, moet op andere wijze draagvlak worden georganiseerd voor de noodzakelijke hervormingen
Referendum
Vorige week verbaasde de Griekse premier vriend en vijand met zijn voorstel voor een referendum over het steunpakket aan zijn land. Ook al was de timing niet handig, minstens zo bedenkelijk waren de reacties. Samengevat: zoiets is te belangrijk om aan een volksraadpleging over te laten, zeker nu de kans groot is dat het een NEE wordt. Opvallend was dat niet alleen de traditionele tegenstanders van het referendum dat vonden, maar ook de voorstanders. Zelfs D66 liet het afweten met een verwijzing naar de risico’s.
Door het afblazen is een kans gemist om draagvlak te krijgen voor de ingrijpende hervormingen die nodig zijn. Het gaat immers niet alleen om het accepteren van bezuinigingen, maar vooral om bewustwording dat hervorming van het politiek en maatschappelijk systeem nodig is. In plaats van hun politici de schuld te geven, moeten alle de Grieken samen hun land ontdoen van werkwijzen en gewoontes die verspillend en onrechtvaardig uitwerken (bureaucratie, corruptie, clientelisme). En dat is niet alleen een Grieks probleem.
Hervormingen
De Griekse perikelen zouden wel eens de voorbode kunnen zijn van wat meer landen te wachten staat, ook de rijke. De vraag is namelijk hoe we ons aanpassen aan geleidelijk gegroeide economische onevenwichtigheden. Het mag cynisch klinken, maar in een niet eens zo ver verleden werden dergelijke problemen opgelost met oorlog. In vele delen van de wereld gebeurt dat nog steeds.
In de Europa achten we dit dat scenario nu ondenkbaar. Als eurocrisis iets duidelijk maakt, is het wel dat we democratisch moeten besluiten over ingrijpende herverdelingen binnen en tussen landen. Ook wie geen euroscepticus is, moet erkennen dat dit niet zonder slag of stoot zal verlopen. Volgens diverse bronnen gaat het oplossen van de schuldencrisis 10 jaar duren.
Burgerparticipatie
De landen van Europa staan voor een gigantische opgave, waarvoor niet alleen besluitvaardigheid nodig is, maar ook draagvlak. De vraag is hoe we dat politiek voor elkaar krijgen. Als het om lastige keuzes gaat, is de verleiding groot om technocratische oplossingen te kiezen (sterke man, zakenkabinet). Maar dat miskent dat duurzame veranderingen alleen tot stand komen met inschakeling van de samenleving. Plannen maken en besluiten nemen is niet genoeg, het gaat vooral om de uitvoering. Daarbij moet alle betrokkenheid en creativiteit worden gemobiliseerd.
Overheid 2.0 en Participatie 2.0 zijn manieren om de overheid te hervormen met inschakeling van burgers, bedrijven en instellingen. Daarmee kan men organisaties transparant maken, procedures vereenvoudigen en toezicht verbeteren. Web 2.0 en sociale media bieden nieuwe kansen om complexe vraagstukken begrijpelijk te maken en de gevolgen van diverse keuzen uit te leggen. Om te bereiken dat parlementaire besluiten ook daadwerkelijk worden uitgevoerd, moet de representatieve democratie worden aangevuld met de participatieve democratie.
Democratie 2.0
De schuldencrisis is niet louter een financieel probleem. Voor alle landen zal het pijnlijke aanpassingen vragen. Onder druk van de omstandigheden moet dat versneld gebeuren.
De Grieken kunnen ervoor kiezen hun land om te vormen tot een moderne welvaartsstaat. Ze kunnen ook besluiten dat niet te doen, met alle gevolgen van dien. Als uitvinders van Democratie 0.0 zijn zij aan zet om invulling te geven aan Democratie 2.0. Met of zonder referendum.
Ook verschenen in Volkskrant Opinie